Die ältesten Regeln mittelalterlicher Hospitäler · die Hospitalregel-Texte:
 Brugge/Bruges, Hospital St. Jan, Regula et ordo, nach 1188.01 (Neufassung) 
[Brügge,] [nach 1188]. Durch Anordnung bewährtester Brügger Kleriker und Laien auf Bitten der Brüder und Schwestern des St.-Johannes-Hauses in Brügge eingesetzte, [von diesen] zu befolgende regula et ordo

Wortlaut-Übereinstimmungen mit: — BRGg : 641.2962 — KIE : 426.6169 — BRG1 : 392.6149 — GEN : 280.3316 — LÜB1lat : 264.9522 — LÜB2 : 174.7379

Text

zeichengetreu nach

Brugge/Bruges, Rijksarchief/Archiv de l´État, Aanwinsten, nr. 6509

Themen-Verweise zu Übersichten und verwandten Texten

Etw. Varianten

Abweichungen (außer rein orthogr.) der nächst verwandten Texte

Anmerkungen zum Inhalt

N nomine patris et filii et spiritus sancti amen

¶Invocatio in: BRG1 ANT BAR BRGg BRG2 BRX2 BRX1 BSG BSG ENG GEN GEN IEP JERfrz JERlat KIE LMC LÜB1mnd LÜB1lat LÜB2 MEC MOS MÜN1

ec est regula et ordo obseruandus fratribus et sororibus domus beati iohannis in brugis dispensatione clericorum et laicorum brugentium probatissimorum institutus ad petitionem sancte congregationis predicte

¶Überschrift in: AAL BRG1 AAB1 AAB2 AMI ANG BAR BRGg BRG2 BRX2 EIC GEN GLN GENLep2 IEP IEPLep2 IJZ JERfrz KIE LÜB1mnd LÜB1lat LÜB2 MOD MÜN2 PAR
¶Narratio in: BRG1 ANG BAR BRGg BRG2 BSN GEN JERlat KIE LES LÜB1mnd LÜB1lat LÜB2 MÜN1 NOY OUD

uicunque se in eadem domo reddiderit et omnem pecuniam suam nichil sibi proprietatis recinens ibidem dederit domus in uictu et uestitu ei competenter prouidebit

¶(Besitzverzicht und) Versorgung (victus) in: SSP GEN BRG2 LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE JERlat

uicunque—1382Kapitel hier und GEN (dort noch erweitert) erstmals vorhanden, fehlt BRGg;
auch vorhanden LÜB KIE, und auch an dieser Position.

suam—1372nichil proprietatis sibi GEN suam sibi nichil|nil proprietatis LÜB KIE

uxta numerum septem horarum diuine laudis que celebrantur in ecclesia dicet quisque fratrum et sororum omni die dominicam orationem pro qualibet uii horarum septies pro benefactoribus domus hoc autem non pretermittent ullius negotii uel occupationis occasione excepta sola infirmitate . Infirmi autem si tamen linguam et labia mouere potuerint tricesies dicent dominicam orationem

¶Gebete Tagzeiten in: BRG1 SSP GEN BRGg BRG2 LÜB1lat BRX1 LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE TVM CSU CSE

uxta—1384Quilibet fratrum et sororum pro qualibet GEN

diuine—1388fehlt GEN.

celebranturcelebratur BRG1.

dicetsepties dicet GEN

quisque—1399fehlt GEN (fratrum et sororum steht ganz am Satzanfang).

pro—1405Die Interlinearkorrektur von BRGg über unterpungiertem loco cuiuslibet hore hier und in GEN (aber dort weiter vorn im Satz) in der Zeile; LÜB KIE wie hier.

septiesfehlt GEN (steht vor dicet, weiter vorn im Satz).

benefactoribusincolumitate ipsius GEN

non—1418nulla occasione pretermittetur GEN

solafolgt et gravi GEN

Infirmi—1434Erweiterung hier und in GEN (dort ohne die 3 letzten Worte) erstmals vorhanden, fehlt BRGg;
auch vorhanden LÜB IEP KIE.

festo sancti martini ieiunabunt usque ad natale domini In primis tribus septimanis omni die comedent album excepta die ueneris In aliis tribus septimanis in secunda et quarta et sexta feria ieiunabunt in cibo quadragesimali In aliis feriis ieiunabunt comedentes album bseruabunt etiam ieiunium quadragesimale et quatuor temporum et uigiliarum iuxta institutionem sancte ecclesie Ieiunabunt etiam omnes dies ueneris perreuolutionem anni in cibo quadragesimali Sicui maior penitentia iniuncta fuerit dudum pro delictis suis exquo frater domus factus sit non aliam penitentiam obseruabit quam reliqui confratres sui Siquis ex debilitate senectutis uel laboris immensitate hec ieiunia obseruare non poterit uel nequaquam sibi sufficere putauerit pro nimietate commissi hoc sacerdoti suo reuelabit et iuxta quod sacerdos ei discrete dictauerit de consensu et uoluntate magistri domus obseruabit

¶Fasten in: BRG1 BRX1 SSP BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE
¶Fasten Spezial in: BRG1 BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 KIE TVM
¶Fasten Ausnahmen in: BRG1 BRGg GEN BRG2 LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE

sanctefehlt GEN.

etiamet GEN

tem quilibet fratrum et sororum debet legere tria psalteria si sciant psalterium pro defuncto fratre vel sorore Qui autem psalterium nescit leget pro anima defuncti ccc pater noster

¶Gebete für Tote in: BRG1 BRX1 JERlat BRGg BRG2 LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE

tem—1585Der Leerzeilen-Nachtrag von BRGg hier im Textfluß;
ebenso LÜB IEP KIE; fehlt GEN.

tem Nec magister nec aliquis fratrum vel sororum vinum bibet nisi possit omnibus dividi Sivero eis detur vinum quod non possit omnibus dividi dabitur illis qui maxima necessitate eo opus habent

¶Wein in: BRG1 BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB2 LÜB1mnd KIE IEP

bibetbibat GEN

eo—1616laborant GEN

tem a natali usque ad quinquagesimam comedent carnes in dominica et tercia feria et quinta Similiter a pascha usque ad festum sancti martini Siquis vero fratrum pro necessitate domus exierit et in hospiciis fidelium receptus fuerit comedat que apponuntur ei

¶Fleisch in: BRG1 JERlat SSP BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE
¶Essen auswärts in: BRG1 JERlat JERlat IJZ BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd IEP KIE LÜB2

infehlt GEN

in—1650a fidelibus hospitio GEN

tem ad mensam sedentes et comedentes silentium teneant excepto magistro . Eis vero servientes vel magistro inter se loquantur modeste et quod necessitas expetit . non autem ad comedentes . Siquis vero comedentium locutus fuerit ad mensam ferula percutiatur in manu aliis videntibus tem duo fercula dabuntur fratribus et sororibus ad comedendum nec citra nec ultra nisi propter sacrum diem vel propter missam aliquam elemosinam fiant eis pitantia

¶Schweigen bei Tisch in: BRG1 BRX1 JERlat CSE SSP SO2 BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE
¶Mahlzeiten pro Tag in: BRG1 JERlat SSP BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE

excepto—1666Die Interlinearkorrektur von BRGa hier in der Zeile;
ebenso GEN LÜB KIE

vel—1671Die Interlinearkorrektur von BRGg hier in der Zeile, aber ohne das zweite uel, so daß magistro als ein Dativobjekt zu seruientes verstanden werden konnte; ebenso LÜB1lat aber eindeutig in der volkssprachlichen Version LÜB1mnd;
desgl., aber ohne die Weglassung des zweiten uel und durch Zeichensetzung eindeutig GEN; uel magistro aut KIE.

non—1683fehlt GEN.

propterDie Interlinearkorrektur von BRGg hier in der Zeile;
LÜB KIE; fehlt, da Inhalt anders formuliert GEN.

tem quia melior est obedientia quam victime omnes ad obedientiam magistro suo tenentur Quod siquis fratrum vel sororum contra ipsius preceptum vel alicuius cuius vices + suas commisit causa peregrinandi vel alio modo voluntatem propriam faciendi iam dictam domum exierit introitum in eandem de cetero non habebit nisi digne penituerit et bonos intercessores habuerit

¶Gehorsam = keine Wanderschaft ohne Erlaubnis => Rauswurf in: BRG1 JERlat SSP BRGg BRG2 LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE

tem—1775Der Leerzeilen-Nachtrag von BRGb hier im Textfluß;
auch LÜB KIE; fehlt GEN.

tem siquis de novo ad fraternitatem huius domus se contulerit per annum et unum diem in probatione sit Quibus finitis si deinceps remanere in fraternitate domus pro certo duxerit professionem faciat et deinceps ei exire non licebit Si vero post professionem factam exire voluerit nichil de rebus suis allatis recipiet Si vero finito predicto termino in fraternitate domus non remanere secum definierit omnibus rebus suis receptis eat quo voluerit Preterea si mores et conversatio eius magistro domus et eius consilio non placuerit non remanebit etiam si voluerit

¶Eintritt in: BRG1 BRX1 BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE

deinceps—1844perseuerare noluerit omnibus rebus suis receptis eat quo uoluerit finito uero eadem termino si uoluerit permanere faciat professionem et ulterius non licebit ei exire quod si facta professione exierit nichil de rebus suis allatis recipiet GEN

post—1817Die Interlinearkorrektur von BRGg über durchstrichenem postea mutata sententia hier in der Zeile;
ebenso LÜB KIE; andere Inhaltsreihenfolge und Formulierung GEN.

tem siquis peregrinus vel errans necessitate ductus hospitium a domo requisierit caritative recipietur una nocte tantum Recepto autem in hospitio et non habenti quid comedat caritas eiusdem domus ad comedendum ei providebit

¶Aufnahme und Speisung von Peregrini in: BRG1 BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE

caritativeDie Interlinearkorrektur von BRGg hier in der Zeile;
ebenso KIE; im Textfluß aber andere Reihenfolge GEN; karitatiue LÜB.

caritas—1894Die Leerzeilen-Korrektur nach durchstrichenem dabitur ei ad comedendum von BRGg hier im Textfluß;
ebenso (jedoch mit karitas …) LÜB KIE;
caritas eiusdem loci materfamilias ad comedendum ei prouidebit GEN;.

tem pauperes et inbecilles lecto accumbentes quos non detinet nominata et manifesta infirmitas comedent de eisdem cibariis de quibus et fratres Illi vero qui adeo infirmantur quod delicatioribus cibis indigent ea que desiderant et necessitate cogente requirunt dabuntur eis si ullo modo commode perquiri poterunt Siquis vero ex non infirmantibus appetitu visorum vel odoratorum cibariorum delicatorum commotus ea importune et absque necessitate postulaverit vel aliquod turpitudinis verbum vel sinistri inde dixerit punietur ieiunio duorum dierum in pane et aqua Eodem modo punietur si quis cibum vel potum vel sibi vel aliis manducandum datum furtim collegerit ut illum vendat vel cuicunque amico suo furtim tribuat et comprobatus fuerit si vero pluries deprehensus desistere noluerit foras expelletur

¶Krankenkost in: BRG1 BRX1 BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB2 IEP KIE
¶Unbefugtes Verlangen in: BRG1 BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB2 IEP KIE
¶Essen verwerten in: BRG1 SSP BRGg BRG2 GEN BRX1 LÜB1lat IEP LÜB2 KIE

commodeDie Interlinearkorrektur von BRGg hier in der Zeile;
fehlt GEN LÜB KIE.

cibum—1981Die Interlinearkorrektur von BRGg über durchstrichenem panem hier in der Zeile;
ebenso GEN LÜB KIE.

et—2001Die Interlinearkorrektur von BRGg hier in der Zeile;
ebenso GEN LÜB KIE; … conprobatus … LÜB.

/I/tem Siquis nominabili furto deprehensus fuerit quantumcunque parum fuerit ieiunio duorum dierum punietur Pro maiori autem furto secundum quantitatem culpe estimabitur a magistro quantitas pene tanta autem compunctio et emendationis existimatio poterit in eo considerari quod relictus in domo emendationis experimentum expectabitur alias foras expelletur ne domus per eum detrimentum patiatur

¶Diebstahl in: BRG1 BRX1 BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE

ne—2060Der Leerzeilen-Nachtrag von BRGg hier im Textfluß;
auch vorhanden GEN LÜB KIE.

tem siquis fratrum vel sororum alium turpibus vel contumeliosis verbis affecerit vel aliquem infirmum male tractaverit hanc penam discipline suscipiet coram comedentibus fratribus in medio aree sedebit super horam pallii sui ad comedendum absque mensali et afferetur ei integer panis sine cultello qualis ad mensam comeditur et cifus aque et nichil aliud Tale autem ieiunium observabit quatuor diebus Duobus in una septimana et duobus in alia secunda videlicet feria et quarta Hanc penitentiam sustinebit siquis in eadem domo percussor inventus fuerit et ad hec vir coram viris mulier coram mulieribus graviter verberabitur

¶BösesWort => am Boden essen in: BRG1 BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE
¶Percussor => zusätzl. Schläge in: BRG1 JERlat SSP BRGg BRG2 LÜB1lat LÜB2 IEP KIE

qualis—2106Die Interlinearkorrektur von BRGg hier in der Zeile;
ebenso LÜB KIE; fehlt GEN.

Hanc—2152Der Leerzeilen-Nachtrag von BRGd hier im Textfluß;
auch vorhanden LÜB KIE, fehlt GEN.

Item Eodem modo sedebit ad comedendum et simili cibo et potu siquis fratrum vel sororum carnali commixtione se polluerit et inde convictus fuerit sed per septem septimanas unaqueque septimana tribus diebus Feria secunda quarta et sexta Primo tamen sivir fuerit denudatus usque ad bracas geniculando ante magistrum bene flagellabitur coram fratribus Si femina fuerit denudatis scapulis flagellabitur coram aliis sororibus Quod si diabolo suadente secundo in simile delictum inciderit eadem pena punietur Sivero tercio ad similem excessum redierit vel infantem genuerit expelletur non rediturus nisi penitentia sua mediante et precibus talium virorum quibus deferri oporteat misericordiam consecutus fuerit Si vero secundo infantem genuerit absque ulla spe revertendi expelletur

¶Fornicatio => am Boden essen + Schläge in: BRG1 BRX1 JERlat IJZ SSP BRGg BRG2 GEN LÜB1lat IEP KIE

vel—2250Der Leerzeilen-Nachtrag von BRGe hier im Textfluß;
fehlt GEN LÜB KIE.

Si—2260Der Leerzeilen-Nachtrag von BRGg hier im Textfluß;
fehlt GEN LÜB KIE.

tem siqui coniugati vir et mulier simul se ad fraternitatem domus conferre voluerint et more aliorum in domo habitare et servire voluerint si in filiorum procreatione defecerint et nunquam de cetero se simul dormituros coram fratribus et sororibus votum fecerint si sepe dicte domui necessarii fuerint inventi more dissolutorum recipi possunt ita tamen si deinceps et continere et insuper altero mortuo alter castitatem vovere voluerit aliter in domo eos cohabitare non licebit

¶Verheiratete I in: BRG1 BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE

si —2311Der Leerzeilen-Nachtrag von BRGf hier im Textfluß;
auch vorhanden LÜB KIE; fehlt GEN.

ita—2332Der Leerzeilen-Nachtrag von BRGg hier im Textfluß;
auch vorhanden GEN LÜB

tem fratres et sorores vestibus ordinatis videlicet albis et grisijs sine colore quales ab ovibus assumuntur postquam redditi fuerint utantur similiter et calceis vaccinis

¶vestitus in: BRX1 BRX1 JERlat SSP BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE

tem—2356Der Leerzeilen-Nachtrag von BRGg hier im Textfluß;
auch vorhanden GEN LÜB

Nullus fratrum aut sororum ad alicuius invitationem quantumcumque propinquus ei fuerit vel amicus extra ambitum domus intra villam brugensem manducare presumat nisi titulo elemosine fuerit invitatus vel cum negotiis domus fuerit nec sic nisi de licentia et permissione magistri domus

¶Einladungen zu Bekannten in: BRX1 CSE BRGg BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE

Nullus—2396Der Leerzeilen-Nachtrag von BRGg hier im Textfluß;
auch vorhanden GEN LÜB

tem siquis divitum virorum vel mulierum ad collegium et fraternitatem domus se conferre voluerit recepto habitu tali conditione quod recipien prebendam suam sicut alii facta sibi habitatione aliqua de suo iuxta domum communis habitationis fratrum per se habitet vel etiam cum uxore sua si illa etiam habitum receperit data parte opum suarum in usus domus et parte sibi retenta vivat iuxta libitum suum legitime tamen et quos voluerit amicos et notos de suo recipiat discretione predicti consilii definitum est hoc licerter fieri Ita tamen quod si alter coniugatorum prius altero mortuus fuerit residuus innuptus et in castitate deinceps permaneat

¶Verheiratete II in: BRG1 LÜB1mnd BRGg BRG2 LÜB1lat GEN LÜB2 IEP KIE

Quicunque magister in eadem domo fuerit constitutus uniuersi tam fratres et sorores et mancipia mandatis ipsius debitum exibebunt honorem et obedientiam Siqui uero quod absit ei inobedientes inuenti fuerint aut soror aut frater ieiunio unius diei in pane et aqua punietur mancipium uero a domo expelletur

¶Gehorsam dem Meister in: BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE

Quicunque—2541Kapitel hier erstmalig vorhanden;
auch vorhanden GEN LÜB

Famuli ipsius domus comam non nutriant uestes cultellatas non habeant intra domum honeste conuersentur cantus illicitos et uerba inhonesta deuitent caste ibidem uiuant Quod si intra septa ipsius habitaculi fornicationem exercuisse comprobati fuerint pro tanta enormitate non solum foras expellentur uerum etiam mercedem suam siqua eis debebitur amittent

¶Lebenswandel der Bediensteten in: BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE

Famuli—2589Kapitel hier erstmalig vorhanden;
auch GEN LÜB

tem siquis infirmus ad domum uenerit ut misericorditer ibi suscepto in necessariis sicut consuetudo habet prouideatur in primis deo satisfaciat et presbitero ipsius domus sub stola reatum suum confiteatur et de consilio ipsius penitentie formam suscipiat res suas siquas habet de conscientia et sub testimonio fratrum magistro committat easdem si conualuerit recepturus si minus pro remedio anime sue domui ad usus pauperum remanebunt

¶Krankenaufnahme mit Beichte und Besitzverzicht in: BRX1 BRG2 GEN LÜB1lat LÜB1mnd LÜB2 IEP KIE

tem—2652Kapitel hier erstmalig vorhanden;
auch vorhanden GEN LÜB und mglw. JER

infirmusinfirmus wie JER

uenerituenerit wie JER

sicut—2604bezieht sich auf item si quis peregrinus oben?