Die ältesten Regeln mittelalterlicher Hospitäler · die Hospitalregel-Texte:
 Bruxelles/Brussel, Hospital S. Jean, Vita et mores, 1211.10 

⁋In nomine sancte et individue Trinitatis¶ ⁋Johannes Dei gratia Cameracensis episcopus¶ ⁋universis fidelibus presentem paginam inspecturis tam posteris quam modernis imperpetuum¶

⁋Quoniam via vite est custodientibus disciplinaim ad laudem et honorem Dei omnipotentis et ut viam vite fideles inveniant in hospitali beati Johannis Baptiste quod in Bruxella illustris viri Henrici ducis Lotharingie munificentia et devotione fundatum et de fidelium elemosinis est edificatum Deo famulantes ipsum hospitale ac vitam et mores in illo Christo et Christi pauperibus sub disciplina regulari servientium consulta virorum ecclesiasticorum et religionis expertorum prudentia sic ordinando disponimus:

Ut fratres ac sorores ibidem degentes in habitu et gestu in modestia victus et vestium se a seculo et secularium conversatione sequestrent¶

⁋Statuimus itaque quod quicumque divina inspiratione tractus in eadem domo se Deo famulaturum obtulerit non prorsus ad obedientiam recipiatur nisi quatuor mensibus tamquam novicius inter fratres et sorores conversando probetur et laborem domus modumque vivendi experiatur Tunc demum si procuratori domus et reliquis fratribus cum sacerdote curam fratrum et sororum in spiritualibus gerente et quatuor sororibus ad hoc pre ceteris consilio fratrum in rebus disponendis intersint unicorditer placuerit seculo et propriis ac proprie voluntati renunciet votum continencie sub stola in manu sacerdotis deponat jugum obediencie super se tollat¶

⁋Vestimentis in precio colore et forma humilitatem et religionem preferentibus coloribus scilicet quibus seculares uti solent non coloratis fratres ac sorores induantur

In culcitris plumarum nisi egritudinis cogente necessitate fratres non dormiant in pulvinaribus tamen capita reclinent Lineis subtus ad carnem exceptis femoralibus nisi necessaria dispensatione non vestiantur

Frater aliquis cum sorore nunquam singularia ac secreta misceat colloquia Nunquam solus cum sola sedeat ne capiendis malignus insidiator viscarium tendat

Porro nemo eorum quidquam proprio arbitrio et voluntate faciat sed omnia nutu et consilio ejus cui dispensatio talis commissa est cum obedientia et humilitate sine murmuratione et reclamatione peragantur

Septa loci sui et terminos ambitus domus vel ecclesie sue nisi de officio sibi commisso vel de licencia rationabili nequaquam excedant Per vicos et plateas seu domos nulla sororum absque alterius sororis comitatu et testimonio incedere vel spaciari presumat¶

⁋Nullus fratrum vel sororum extra domum suam intra Bruxellam a quocumque invitatus manducet¶

⁋In dormitorio ac refectorio fratres ac sorores cum silencio sedeant Verumptamen si inter prandendum sive cenandum a quovis aliquid eorum quorum indiget usus exigendum est aut insinuandum quod per nutus aut signa intelligi ab aliis non possit surgat qui opus habuerit et stando quod necesse fuerit breviter eloquatur

Post cenam brevissimo habito intervallo pulsatoque signo conveniant omnes bibituri statimque pulsato ad completorium tintinnabulo omnibus silentium imponatur preterquam si infirmorum aut hospitum occasione seu alia racionabili necessitate cogatur ab aliquo silentium interrumpi

Singulis ebdomadibus semel ad minus omnes ad capitulum conveniant sub obediencia sui sacerdotis vel ejus cui vices suas commiserit de communi utilitate tractaturi et excessus si qui forte acciderint correcturi

E fratribus unus et una de sororibus eligantur qui aliorum custodie deputati vigilantissime caveant ne aliquorum excessus incorrecti pretereantur Ad quorum utriuslibet spectabit sollicitudinem utriusque sexus transgressiones quas ipsi delinquentes publice non recognoverint propalare in medium disciplinali censura corrigendas¶

⁋Qualibet sexta feria in victu quadragesimali jejunent Ab Exaltatione sancte Crucis usque ad festum sancti Martini et ab octava Epyphanie usque ad Quinquagesimam per quartas ferias in lacticiniis jejunium servent et abhinc continuum inchoent jejunium ab esu carnium deinceps abstinentes A Pascha vero usque ad festum beati Martini die dominica et feria tercia et quinta ac precipuis festivitatibus carnes comedere poterunt Jejunia vigiliarum et quatuor temporum juxta institutionem ecclesie observantes feria secunda extra continuum jejunium et diebus aliis quibus consueverunt vesci carnibus seculares conditis sagimine pulmentariis poterunt recreari A festo beati Martini usque ad Adventum Domini jejunent lacticiniis tamen utantur In Adventu Domini jejunium servent quadragesimale

Decretum est preterea quod si quis fratrum et sororum proximo suo seu verbo opprobrii seu falsum imponendo presumpserit injuriari una die humi residens in pane et aqua jejunabit Si quis vero alteri vel pugno vel baculo aut hujusmodi minatus fuerit quatuor dies in victu quadragesimali et quintam in pane et aqua jejunando super terram sedens continuabit Si quis autem temeritate aliqua alterum percusserit quadraginta diebus ad terram humiliatus cibo quo ceteri vescuntur utens per sextas autem ferias pane et aqua jejunium continuabit Si quis autem leso vulnus inflixerit pena prenotata sine interpellatione triplicabitur¶

⁋Quod si quis fornicationis reus inventus fuerit eliminatus per annum et sex ebdomadas omni beneficio et consolatione domus privabitur Tunc denique si defleto excessu correctus humiliter redierit in gratiam recipiatur Si vero pertinax infra hunc terminum veniam petere neglexerit secundo anno et aliis sex ebdomadibus excludetur Similiter et tercio si tamen infra veniam humiliter non requisierit Quod si nec tercio anno contritus fuerit sine spe recuperandi proscribetur Si autem quispiam maligno instinctu homicidium perpetraverit imperpetuum non recipiendus eicietur¶

⁋Qui litteras non didicerint pro qualibet septem horarum canonicarum sicut consueverunt conversi dominicam replicent orationem¶

⁋Si quis infirmorum fuerit deprehensus cibum vel potum inordinate sibi reservare vel aliis tribuere jejunio unius diei in pane et aqua punietur Quod si sepius deprehensus fuerit foras expelletur¶

⁋Pro magno autem furto semel admisso expelletur nisi in eo magna compunctio videatur

Caveant autem fratres et sorores ne infirmos immerito perturbent Quod si fecerint pro arbitrio magistri vel sacerdotis puniantur

In eodem hospitali recipiantur pauperes tantum quorum actiones membrorum tali morbo impediuntur ne possint discurrere per vicos et victum suum hostiatim mendicare¶

⁋Quicumque igitur infirmus domum ingressus fuerit primum Deo per confessionem factam sacerdoti deinde proximo si quem lesit pro posse suo satisfaciat et veniam petat Res suas sub testimonio committat magistro eadem in integro si convaluerit recepturus Quod si imminente periculo mortis omnia sua domui forte relinquere uoluerit deductis expensis suis de residuo poterit condere testamentum Si autem intestatus decesserit omnia sua ad usus pauperum ejusdem domus devolventur¶

⁋Tribus diebus in ebdomada egri carnibus reficiantur Si qui fuerint inter eos qui pro egritudinis magnitudine grossioribus uti non possunt cibariis dentur eis quecumque desideraverint dummodo haberi possint

Si quis vero decumbentium particulari laborans infirmitate medicorum egens auxilio nec habens quod medico tribuat a magistro hospitalis pro curatione corporum dabuntur precia laboris moderata

Mulieres pregnantes que vicine sunt partui nec habent ubi caput reclinent recipiantur in hospitali ut ibi pariant Et diligenter eis providebuntur necessaria usque ad eorum reconsiliationem

Infantes miserabiliter a matribus relicti colligantur non tamen omnes ne matres hac spe inducte proles exponant

Ordinet autem magister super hiis sicut expedire noverit

Ne vero domus imposterum per inutilium personarum susceptionem gravetur statuimus ut tantum tribus fratribus et decem sororibus de cetero sit contenta ita tamen ut si forte ipsius domus necessitas numerum requirat ampliorem de nostra vel officialis nostri licentia speciali probata domus necessitate frater vel soror predicto numero poterit adaugeri¶

⁋Calceis autem bovinis fratres et sorores preter sacerdotem utantur

Salva igitur in omnibus supradictis nostra et successorum nostrorum auctoritate ad quos provisio cura et sollicitudo in omnibus religiosis domibus nostre diocesis pre aliis et super alios ejusdem diocesis noscitur pertinere¶

⁋Statuimus quod cum procurator predicte domus obierit vel alias decesserit alius procurator de consilio Cameracensis episcopi vel ejus officialis substituatur¶

⁋Cum autem frater vel soror decesserit qui psalterium legere noverint vel vigilias mortuorum pro modulo suo officium defuncto persolvant et precipue septem continuis diebus post obitum defuncti Reliqui vero dominicam orationem septies in die dicere tenebuntur Moneantur autem pauperes decumbentes et tunc maxime ut singulis diebus mane post prandium et post cenam orationem dominicam vel alias quas noverint pro fratribus et sororibus et benefactoribus domus et pro fidelibus Dei pro salute vivorum et defunctorum humiliter dicere non omittant

In omnibus autem que ad rigorem religionis aut severitatem discipline spectancia preordinavimus occasione infirmitatis aut corporum imbecillitatis aut oneris laboriosi seu qualibet deliberatione rationabili de consilio sacerdotis prout expedierit licebit dispensari

Statuimus autem ut quotiens fratres et sorores recipiendi fuerint constitutionum istarum coram illis series perlegatur et ut plene singula capiant in lingua sui ydeomatis exponantur ad plenum et hec se quantum in eis est observaturos promittant Alioquin fraternitatem domus minime poterunt adipisci et si aliter recepti fuerint expellentur

Temporalia quoque domus memorate de consilio quatuor virorum zelum Dei habentium auctoritate pontificali ad hoc electorum qui sacramento domui fidelitatem exhibuerint debent pertractari Hii autem prout opus fuerit vel post anni circulum ammoveantur vel si utiles inventi fuerint sollicitudinem eandem gerere permittantur

Harum autem constitutionum observancias in sepedicta domo inviolabiliter observari volentes eas auctoritate pontificali roboramus et sigilli nostri appensione presentis pagine continentiam munimus Actum anno gratie millesimo ducentesimo undecimo mense Octobri