Die ältesten Regeln mittelalterlicher Hospitäler · die Hospitalregel-Texte:
 Bruxelles/Brussel, Hospital S. Jean, Institutio fratrum et sororum, 1225 (1223?) 

⁋Institutio fratrum et sororum hospitalis sancti Johannis Bruxellensis¶ ⁋In nomine sancte et jndiuidue Trinitatis¶ ⁋GODEFRIDUS Dei gratia Cameracensis Episcopus¶ ⁋vniuersis fidelibus presentem paginam jnspecturis tam posteris quam modernis in perpetuum Quoniam jniuncti uobis officij est a predecessoribus nostris salubriter jncohata ad comsummationis bonum perducere que felicis memorie predecessoris nostri domini Johannis quondam Cameracensis Episcopi auctoritate de prudentium virorum consilio in opido Bruxellensi ad subleuamen pauperum et animarum salutem sunt iniciata et per Dei gratiam in robur virtutum feliciter promota qua possumus discretione duximus ad vtiliorem perfectionem confirmando promouere Sicut jgitur memorati pontificis prudencia et deuocione obseruancie regulares in hospitali beati Johannis in Bruxella regulariter sunt institute sic easdem presentis scripti duximus approbatione confirmandas Quarum tenor qui in auctentico super hoc confecto continetur talis est

Jn nomine sancte et jndiuidue Trinitatis JOHANNES Dei gratia Cameracensis Episcopus vniuersis fidelibus presentem paginam jnspecturis tam posteris quam modernis jn perpetuum Quoniam via vite est custodientibus disciplinam ad laudem et honorem Dei omnipotentis et vt viam vite fideles jnueniant jn hospitali sancti Johannis Baptiste quod in Bruxella jllustris viri Henrici ducis Lotharingie munificencia et deuocione fundatum et de fidelium eleemnosynis est edificatum Deo famulantes jpsum hospitale ac vitam et mores jn illo Christo et Christi pauperibus sub disciplina regulari servientium consulta virorum ecclesiasticorum et religionis expertorum prudencia sic ordinando disponimus ut fratres et sorores ibidem degentes in habitu et gestu in modestia victus et vestium se a seculo et secularium conuersacione sequestrent Statuimus jtaque quod quicunque diuina jnspiratione tractus in eadem domo se Deo famulaturum obtulerit non prorsus ad obedienciam recipiatur nisi quatuor mensibus tanquam nouitius jnter fratres et sorores conuersando probetur et laborem domus modumque vivendi experiatur Tunc demum si procuratori domus et reliquis fratribus cum sacerdote curam fratrum et sororum in spiritualibus gerente et quatuor sororibus ad hoc electis vt pre ceteris consilio fratrum in rebus disponendis jntersint vnicorditer placuerit seculo et proprijs ac proprie voluntati renunciet votum continencie sub stola in manu sacerdotis deponat jugum obediencie super se tollat Vestimentis in precio colore et forma humilitatem et religionem preferentibus coloribus scilicet quibus seculares vti solent non coloratis fratres ac sorores jnduantur Jn culcitris plumarum nisi egritudinis cogente necessitate fratres non dormiant jn puluinaribus tamen capita reclinent Lineis subtus ad carnem exceptis femoralibus nisi necessaria dispensatione non vestiantur Sorores quoque cum reliquis anni temporibus lineis vtantur quadragesima ante natale Dominj et quadragesima ante pascha subtus lanea sibi aptent indumenta et absque plumis exceptis ceruicalibus capitibus supponendis quiescant Fratres a sororibus sorores a fratribus refectorium dormitorium et ceteras officinas suis administrationibus deputatas habeant separatim Frater autem cum sorore nunquam singularia ac secreta misceat colloquia Nunquam solus cum sola sedeat ne capiendis malignus jnsidiator viscarium tendat Porro nemo eorum quitquam proprio arbitrio et voluntate faciat sed omnia nutu et consilio eius cui dispensatio talis commissa est cum obediencia et humilitate sine murmuracione et reclamacione peragantur Jn refectorio et capitulo juxta sue conuersionis ordinem sedeant Et eodem ordine singulis hebdomadibus in coquina et refectorio ministrature due sorores eligantur quarum jntererit sagaci discretione prouidcre si quorum imbecillitas aliquo exigat cdulio quod in commune omnibus non est appositum refocillari Septa loci sui et terminos ambitus domus vel ecclesie sue nisi de officio sibi commisso vel de licencia rationabili nequaquam excedant Per vicos et plateas seu domus nulla sororum absque alterius sororis comitatu et testimonio jncedere vel spaciari presumat Nullus fratrum vel sororum extra domum jntra Bruxellam a quocumque invitatus manducet Jn dormitorio ac refectorio fratres ac sorores cum silentio sedeant Verumtamen si jnter prandendum siue cenandum a quouis aliquid eorum quorum indiget vsus exigendum est aut insinuandum quod per nutus aut signa intelligi non possit ab alijs surgat qui opus habuerit et stando quod necesse fuerit breuiter eloquatur Post cenam breuissimo habito jnteruallo pulsatoque signo conueniant omnes bibituri statimque pulsato ad completorium tintinnabulo omnibus silencium imponatur preterquam si infirmorum aut hospitum occasione seu alia rationabili necessitate cogatur ab aliquo silencium jnterrumpi Singulis ebdomadibus semel ad minus omnes ad capitulum conueniant sub obedientia sui sacerdotis vel eius cui vices suas commiserit de communi vtilitate tractaturi et excessus si qui forte acciderint correcturi E fratribus vnus et vna de sororibus eligantur qui aliorum custodie deputati vigilantissime caueant ne aliquorum excessus incorrecti pretereant Ad quorum vtriuslibet spectabit sollicitudinem vtriusque sexus transgressiones quas ipsi delinquentes publice non recognouerint propalare in medium disciplinali censura corrigendas Qualibet sexta feria in victu quadragesimali jeiunent Ab exaltacione sancte Crucis vsque ad festum sancti Martini et ab octauis Epiphanie vsque ad quinquagesimam per quartas ferias in lacticinijs jeiunium seruent et abhinc continuum si inchoent jejunium ab esu carnalium deinceps abstinentes A pascha vero vsque ad festum beati Martini die dominica et feria tercia et quinta ac precipuis festiuitatibus carnes comedere poterunt Jeiunia vigiliarum et quatuor temporum juxta institutionem ecclesie obseruantes feria secunda extra continuum jeiunium et diebus alijs quibus consueuerunt vesci carnalibus seculares conditis sagimine pulmentarijs poterunt recreari A festo beati Martini vsque ad aduentum Domini jeiunent lacticinijs tamen vtantur Jn aduentu Dominj jeiunium seruent quadragesimale Decretum est preterea quod si quis fratrum et sororum proximo suo seu verbo obprobrij seu falsum jmponendo presumpserit injuriari vna die humi residens in pane et aqua jejunabit Si quis vero alteri vel pugno vel baculo aut huiusmodi iniuriatus fuerit quatuor dies in victu quadragesimali et quintam in pane et aqua jejunando super terram sedens continuabit Si quis autem temeritate aliqua alterum percusserit quadraginta diebus ad terram humiliatus cibo quo ceteri vescuntur vtens per sextas autem ferias pane et aqua jeiunium continuabit Si quis autem leso vulnus inflixerit pena prenotata sine jnterpellatione triplicabitur Quod si quis fornicationis reus jnuentus fuerit eliminatus per annum et sex ebdomadas omni beneficio et consolatione domus priuabitur Tunc denique si defleto excessu correctus humiliter redierit jn gratiam recipietur Si vero pertinax jnfra hunc terminum veniam petere neglexerit secundo anno et alijs sex ebdomadibus excludetur Similiter et tercio si tamen infra veniam humiliter non requisierit Quod si nec tercio anno contritus fuerit sine spe recuperandi proscribetur Si autem quispiam maligno instinctu homicidium perpetrauerit jmperpetuum non recipiendus eiciatur Qui literas non didicerint pro qualibet septem horarum canonicarum sicut consueuerunt conuersi dominicam replicent orationem Si quis jnfirmorum fuerit deprehensus cibum vel potum inordinate sibi reservare vel alij tribuere jeiunio vnius diei in pane et aqua punietur Quod si sepius deprehensus fuerit foras expelletur Pro magno autem furto semel admisso expelletur nisi in eo magna compunctio videatur Caueant autem fratres et sorores ne infirmos immerito perturbent Quod si fecerint pro arbitrio magistri vel sacerdotis puniantur Jn eodem hospitali recipiantur pauperes tantum quorum actiones membrorum tali modo impediuntur ne possint discurrere per vicos et victum suum hostiatim mendicare Quicumque igitur infirmus domum ingressus fuerit primum Deo per confessionem factam sacerdoti deinde proximo si quem lesit pro posse suo satisfaciat et veniam petat Res suas sub testimonio committat magistro eadem jn jntegro si conualeat recepturus Quod si imminente periculo mortis omnia sua domui forte relinquere noluerit deductis expensis suis de residuo poterit condere testamentum Si autem jntestatus decesserit omnia sua ad vsus pauperum eiusdem domus deuoluentur Tribus diebus in ebdomada egri carnibus reficiantur Si qui fuerint jnter eos qui pro egritudinis magnitudine grossioribus vti non possunt cibarijs dentur eis quecumque desiderauerint dummodo haberi possint Si quis vero decumbentium particulari laborans infirmitate medicorum egens auxilio non habens quod medico tribuat a magistro hospitalis pro curatione corporum dabuntur precia laboris moderata Mulieres pregnantes que vicine sunt partui nec habent vbi caput reclinent recipiantur in hospitali vt ibi pariant Et diligenter eis prouidebuntur necessaria vsque ad earum reconciliationem Infantes miserabiliter a matribus relictj colligantur non tamen omnes ne matres hac spe jnducte proles exponant Ordinet autem magister super hijs sicut expedire nouerit Ne vero domus imposterum per inutilium personarum susceptionem grauetur statuimus vt tantum tribus fratribus et decem sororibus de cetero sit contenta jta tamen vt si forte ipsius domus necessitas numerum requirat ampliorem de nostra vel officialis nostri licencia speciali probata domus necessitate frater vel soror predicto numero poterit adaugeri Calceis autem bouinis fratres et sorores preter sacerdotem vtantur Salua jn omnibus supradictis nostra et successorum nostrorum auctoritate ad quos prouisio cura et sollicitudo in omnibus religiosis domibus nostre diocesis pre alijs et super alios eiusdem diocesis noscitur pertinere Statuimus quod cum procurator predicte domus obierit vel alias decesserit alius procurator de consilio Cameracensis Episcopi vel eius officialis substituatur Cum autem frater vel soror decesserit qui psalterium legere nouerint vel vigilias mortuorum pro modulo suo officio defuncto persoluant et precipue septem continuis diebus post obitum defunctj Reliqui vero dominicam orationem septies in die dicere tenebuntur Moneantur autem pauperes decumbentes et tunc maxime vt diebus singulis mane post prandium et post cenam orationem dominicam vel alias quas nouerint pro fratribus et sororibus et benefactoribus domus et pro fidelibus Dei pro salute viorum et defunctorum humiliter dicere non omittant Jn omnibus autem que ad rigorem religionis aut seueritatem discipline spectantia preordinauimus occasione infirmitatis aut corporum imbecillitatis aut operis laboriosi seu qualibet deliberacione rationabili de consilio sacerdotis prout expedierit licebit dispensare Staluimus autem vt quociens fratres et sorores recipiendj fuerint constitutionum jstarum coram jllis series perlegatur vt plene singula capiant in lingua sui ydiomatis exponantur ad plenum et hec se quantum in eis est obseruaturos promittant Alioquin fratetnitatem domus minime poterunt adipisci et si aliter recepti fuerint expellentur Temporalia quoque domus memorate de consilio quatuor virorum zelum Dei habentium auctoritate pontificali ad hoc electorum qui sacramento Domini fidelitatem exhibuerint debent pertractarj Hij autem prout opus fuerit vel post anni circulum ammoueantur vel si vtiles jnuenti fuerint sollicitudinem eandem gerere permittantur Harum autem jnstitucionum obseruancias in sepedicta domo inuiolabiliter obseruari volentes eas auctoritate pontificali roboramus et sigilli nostri appensione presentis pagine continenciam munimus Actum anno gracie m° cco xj° mense octobris Has igitur constituciones approbando confirmantes sub interminacione diuini judicij precipientes inuiolabiliter obseruari jn robur perpetuum sigilli nostri appensione fecimus communiri Datum anno gratie m0 cco xxv° mense·