Die ältesten Regeln mittelalterlicher Hospitäler · die Hospitalregel-Texte:
 Bruxelles/Brussel, St. Gudule/St. Goedele, Fundatio, 1255.02 

⁋In nomine sancte et jndiuidue Trinitatis

Nicholaus Dei gratia Cameracensis Episcopus Vniuersis christifidelibus presentem paginam jnspecturis tam posteris quam modernis jmperpetuum Quoniam via vite est custodientibus disciplinam ad laudem et honorem Dei omnipotentis et vt viam vite fideles jnueniant jn hospitalj beate Gudile jn Bruxella quod de fidelium elimosinis est edificatum Deo famulantes jpsum hospitale ac vitam et mores jn jllo Christo et Christi pauperibus sub disciplina regularj seruientium consulta virorum ecclesiasticorum et religionis expertorum prudentia sic ordinando disponimus ut fratres ac sorores jbidem degentes jn habitu et gestu jn modestia victus et vestium se a seculo et secularium conuersatione sequestrent Statuimus jtaque quod quicumque diuina jnspiratione tractus jn eodem hospitalj se Deo famulaturum obtulerit non prorsus ad obedientiam recipiaturnisi primo quatuor mensibus tamquam nouitius jnter fratres et sorores conuersando probetur et laborem hospitalis modumque viuendi experiatur Tunc demum si procuratori hospitalis et reliquis fratribus cum sacerdote curam fratrum ac sororum jn spiritualibus gerente ct duobus sororibus ad hoc electis vt pre ceteris consilio fratrum jn rebus disponendis jntersint vnicorditer placueritseculo et proprijs ac proprie voluntati renunciet votum continentie sub stola jn manu sacerdotis deponat jugum obediencie super se tollat Vestimentis jn precio colore et forma humilitatem et religionem preferentibus coloribus scilicet quibus seculares vtj solent non coloratis fratres ac sorores jnduantur Jn culcitris plumarumnisi egritudinis cogente necessitate fratres non dormiant jn puluinaribus tamen capita reclinent Lineis subtus ad carnem exceptis femoralibus nisi necessaria dispensatione non vestiantur Sorores quoque cum reliquis annj temporibus lineis vtantur quadragesima ante natale Dominj et quadragesima ante pascha Dominj et per quindenas ante pentecosten excepta Ascensionis Dominj die subtus lanea sibj aplenl jndumenta et absque plumis exceptis ceruicalibus capitibus supponendis quiescant Fratres a sororibus sorores a fratribus refectorium dormitorium et ceteras officinas suis administrationibus deputatas habeant separatim Frater aliquis cum sorore numquam singularia aut secreta misceat colloquia Numquam solus cum sola sedeat ne capiendis malignus jnsidiator viscarium jntendat Porro nemo eorum quitquam proprio arbitrio et voluntate faciat sed omnia nutu et consilio eius cui dispensatio talis commissa est cum obedientia et humilitate sine murmuratione et reclamatione peragantur Jn refectorio et capitulo juxta sue conuersionis ordinem sedeant cl eodem ordine singulis ebdomadibus jn coquina et refectorio ministrature due sorores eligantur quarum jntererit sagacj discretione prouidere si quorum jmbecillitas aliquo exigat edulio quod jn commune omnibus non est appositum refocillarj Septa locj suj et terminos ambitus hospitalis vel ecclesie sue nisi de officio sibj commisso vel de licentia rationabilj nequaquam excedant Per vicos et plateas seu domos nulla sororum absque alterius sororis comitatu et testimonio jncedere vel spatiari presumat Nullus fratrum vel sororum extra domum suam jnfra Bruxellam a quocunque jnuitatus manducet Jn dormitorio et refectorio fratres ac sorores cum silentio sedeant verumtamen si jnter prandendum siue cenandum a quouis aliquid eorum quorum jndiget vsus exigendum est aut jnsinuandum quod per nutus aut signa jntelligj ab alijs non possit surgat quj opus habuerit et stando quod necesse fuerit breuiter eloquatur Post cenam breuissimo habito jnteruallo pulsatoque signo conueniant omnes bibiturj statimque pulsato ad completorium tintinabulo omnibus silentium jmponatur preterquam si jnfirmorum aut hospitum occasione seu alia rationabili necessitate cogatur ab aliquo silentium jnterrumpj Ad completorium omnes conueniant et jnuocata Domini clementia eiusque munitj custodia statim cum silentio paulatum vadant Singulis ebdomadibus semel ad minus omnes ad capitulum conueniant sub obedientia suj sacerdotis vel eius cuj vices suas commiserit de communj vtilitate tractaturj et excessus si quj forte acciderint correcturj E fratribus vnus et vna de sororibus eligantur quj aliorum custodie deputatj vigilantissime caueant ne aliquorum excessus jncorrectj pretereantur Ad quorum vtriuslibet spectabit sollicitudinem vtriusque sexus transgressiones quas jpsi delinquentes publice non recognouerunt propalare jn medium disciplinalj censura corrigendas Qualibet sexta feria jn victu quadragesimali jeiunent Ab exaltatione sancte Crucis vsque ad festum sanctj Martinj et ab octaua Epiphanie vsque ad quadragesimam per quartas ferias jn lacticinijs jeiunium seruent et abhinc continuum jnchoent jeiunium ab esu carnium deinceps abstinentes A pascha vero vsque ad festum sanctj Martini et natiuitate vsque ad quinquagesimam diebus dominicis et feria tertia et quinta ac precipuis festiuitatibus carnes comedere poterunt Jeiunia vigiliarum et quatuor temporum juxta jnstitucionem ecclesie obseruent Feria secunda extra conti nuum jeiunium et diebus alijs quibus consueverunt vesci carnibus seculares conditis sagimine pulmentarijs poterunt recrearj A festo beatj Martinj vsque ad aduentum Dominj jeiunent lacticinijs tamen vtantur Jn aduentu Dominj jeiunium seruent quadragesimale Decretum est preterea quod si quis fratrum et sororum proximo suo seu verbo obprobrij seu falsum jinponendo presumpserit jniuriarj super conuictus vna die humj residens jn pane et aqua jeiunabit Si quis vero alterj pugno vel baculo jniuriatus fuerit quatuor dies jn victu quadragesimale et quintam jn pane ct aqua jejunando similiter terram sedens continuabit Si quis autem temeritate aliqua alterum percusserit quadraginta diebus ad terram humiliatus cibo quo ceteri vescuntur vtens per sextas autem ferias pane el aqua jeiunium continuabit Si quis autem leso vulnus jnflixerit pena prenotata sine jnterpellatione triplicabitur Quod si quis fornicationis reus jnuentus fuerit eliminatus per annum et sex ebdomadas omni beneficio et consolatione domus priuabitur Tunc denique si defleto excessu correctus humiliter redierit jn gloriam recipiatur si vero pertinax jnfra hunc terminum veniam petere neglexerit secundo anno et alijs sex ebdomadibus excludetur Similiter et tercio si tamen jnfra veniam humiliter non requisierit Quod si nec tercio anno contritus fuerit sine spe temperandj proscribetur Si autem quispiam maligno jnstinctu homicidium perpetrauerit jmperpetuuum non recipiendus eicietur Qui literas non didicerint pro qualibet septem horarum canonicarum sicut consueuerunt conuersi dominicam replicent orationem Si quis fuerit deprehensus cibum vel potum inordinate sibj reseruare vel alij tribuere et maxime extra domum consanguineis vel amicis jejunio vnius diei jn pane et aqua punietur Quod si sepius deprehensus fuerit foras expelletur Pro magno autem furto semel admisso expelletur nisi jn eo magna compunctio videatur Caueant omnes ne se jnuicem immerito conturbent sanj infirmos jnfirmj sanos Quod si fecerint pro arbitrio magistri vel sacerdotis puniantur Quicumque domum jngressus fuerit primum Deo per confessionem factam sacerdotj deinde proximo si quem lesit pro posse suo satisfaciat et veniam petat Tribus diebus jn ebdomada egri carnibus reficiantur Si quj fuerint jnter eos qui per egritudinis magnitudinem grossioribus non possunt vtj cibarijs dentur eis quecumque desiderauerint dummodo haberj possint Calceis autem bouinis fratres et sorores preter sacerdotem vtantur Salua jgitur jn omnibus supradictis nostra et nostrorum auctoritate successorum ad quos prouisio cura et sollicitudo jn omnibus religiosis domibus nostre diocesis pre alijs et super alios eiusdem diocesis noscitur pertinere Moneantur autem omnes tam sanj quam jnfirmj vt singulis diebus post prandium et post cenam orationem dominicam vel alias quas nouerint pro fratribus et sororibus et benefactoribus domus et pro fidelibus Dei pro salute viuorum et defunctorum humiliter dicere non omittant Confessiones vero suas si non frequentius saltem semel jnfra quindenam proprio sacerdotj faciant Nemo vero minuere sibj presumat nisi de sacerdotis suj vel magistri domus licentia speciali In omnibus autem que ad rigorem religionis aut seueritatem discipline spectantia preordinauimus occasione jnflrmitatis aut corporum jmbecillitatis aut oneris laboriosi seu qualibet deliberatione rationabili de consilio sacerdoti prout expedierit licebit dispensarj Statuimus autem vt quotiens fratres et sorores recipiendi fuerint constitutionum jstarum coram jllis series perlegatur et vt plene singula capiant jn lingua suj ydiomatis exponantur ad plenum et hec se quantum jn eis est obseruaturos promittant alioquin fraternitatem domus minime poterunt adipiscj Et si aliter receptj fuerint expellentur Temporalia quoque domus memorate de consilio duorum virorum zelum Dej habentium auctoritate pontificali ad hoc electorum quj sacramento Domini fidelitatem exhibuerint debent pertractarj Hij autem prout opus fuerit vel post annj circulum amoueantur vel si vtiles jnuentj fuerint sollicitudinem gerere permittantur Harum autem constitutionum obseruantias jn sepedicta domo inuiolabiliter obseruarj volentes eas auctoritate pontificali roboramus et sigillj nostrj appensione presentis pagine continentiam munimus Datum anno Domini millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto mense februario