Die ältesten Regeln mittelalterlicher Hospitäler · die Hospitalregel-Texte:
 Herentals, Hospital O.L.V., Ordinatio, 1253.08.08 
"Nicolaus, bisschop van Kamerijk, bevestigt het gasthuis van Onze Lieve Vrouw te Herenthals en schenkt eenen regel aan de kloosterlingen en de armen daarin verblijvend. 8 augusti 1253" (Goetschalckx)

In nomine sancte et individue Trinitatis¶

⁋Nicholaus Dei gratia Cameracensis episcopus¶ ⁋universis fidelibus presentem paginam inspecturis tam posteris quam modernis in perpetuum¶

⁋〈Cum non sit victima melior quam〉 obedientia et Dominus benedictionem et vitam promiserit hiis qui habitant in unum recte dispositis diversis singulorum officiis ideoque ut in hospitali de Herentals quod ad laudem gloriose virginis Marie devotione ac munificentia 〈burgencium〉 eiusdem loci ac aliorum Christi fidelium dinoscitur institutum Domino in suis pauperibus serviatur sub unitate et obedientia regulari consulta virorum ecclesiasticorum et religionis expertorum prudentia sic ordinando disposuimus ut fratres et sorores ibidem degentes in habitu ac gestu in modestia victus et vestium se a seculo et secularium conversatione sequestrent Statuimus itaque quod quicumque divina inspiratione tractus in eadem domo se Deo famulaturus obtulerit non prorsus ad obedientiam recipiatur nisi per annum tamquam novicius inter fratres et sorores conversando probetur et laborem domus modumque vivendi experiatur Tunc demum si fratribus 〈domus〉 cum sacerdote curam fratrum ac sororum in spiritualibus gerente et tribus sororibus ad hoc electis ut pie ceteris consilio fratrum in rebus disponendis inteisint unicorditer placuerit seculo propriis ac proprie voluntati renunciet votum continentie sub stola in manu sacerdotis deponat jugum obedientie super se tollat Vestimentis in precio colore et forma humilitatem ac religionem preferentibus coloribus scilicet quibus seculares uti solent non coloratis fratres ac sorores induantur In culcitis plumarum nisi egritudinis cogente necessitate fratres non dormiant in pulvinaribus tamen capita reclinent Lineis subtus ad carnem exceptis 〈feminalibus〉 nisi necessaria dispensatione non vestiantur Sorores quoque cum reliquis anni temporibus lineis utantur cum nigro super caput velamine incedentes ad discretionem aliarum secularium personarum quadragesima ante natale Domini et quadragesima ante Pascha et quindena ante Pentecosten die tamen ascensionis Domini excepta subtus lanea sibi aptent indumenta et absque plumis exceptis cervicalibus capitibus supponendis quiescant Fratres a soribus sorores a fratribus refectorium dormitorium et ceteras officinas suis administrationibus deputatas habeant separatim Frater aliquis cum sorore numquam singularia ac secreta misceat colloquia Numquam solus cum sola sedeat ne capiendis malignus insidiator viscarium tendat 〈Porro nemo eorum quicquam proprio arbitrio et voluntate faciat sed omnia nutu et consilio ejus cui dispensatio talis commissa est cum obedientia et humilitate sine murmuratione et reclamatione peragantur〉 In refectorio et capitulo juxta suo conversionis ordinem sedeant et eodem ordine singulis ebdomadibus in coquina et refectorio ministrature due sorores eligantur quarum intererit sagaci discretione 〈provideri〉 si quorum imbecillitas aliquo exigat edulio quod in 〈communi〉 omnibus non est appositum refocillari Septa loci sui et terminos ambitus domus vel ecclesie sue nisi de officio sibi commisso vel de licentia rationabili nequaquam excedant Per vicos et plateas seu domos nulla sororum absque alterius sororis comitatu et testimonio incedere vel spaciari presumat Nullus fratrum aut sororum extra domum suam intra Herentals a quocumque invitatus manducet In dormitorio ac refectorio fratres ac sorores cum silentio sedeant Verumptamen si inter prandendum sive cenandum a quovis aliquid eorum quorum indiget usus exigendus est aut insinuandus quod per nutus aut signa intelligi ab aliis non possit surgat qui opus habuerit et stando quod necesse fuerit breviter eloquitur Post cenam brevissimo habito intervallo pulsatoque signo conveniant omnes bibituri statimque pulsato ad completorium 〈tintinabulo〉 omnibus silentium imponatur preterquam si infiirmorum aut hospitum occasione seu alia rationabili necessitate cogatur ab aliquo silentium interrumpi Singulis 〈ebdomadibus〉 semel ad minus omnes ad capitulum conveniant sub obedientia sui sacerdotis vel ejus cui vices suas commiserit de communi utilitate tractaturi et excessus si qui forte acciderint correcturi E fratribus unus et una de sororibus eligantur qui aliorum custodie deputati vigilantissime caveant ne aliquorum excessus incorreti pretereant ad quorum utriuslibet spectabit sollicitudinem utriusque sexus transgressiones quas ipsi delinquentes publice non recognoverint propalare in medium disciplinali censura corrigendas Qualibet sexta feria in victu quadragesimali jejunent Ab exaltatione sancto crucis usque ad festum beati Martini et ab 〈octavis〉 epiphanie usque ad quinquagesimam per quartas ferias in lacticiniis jejunium servent et ab hinc continuum inchoent jejunium ab esu carnium deinceps abstinentes A Pascha vero usque ad festum beati Martini die dominica et feria tercia et quinta ac precipuis festivitatibus carnes comedere 〈proterunt〉 jejunia vigiliarum et quatuor temporum juxta institutionem ecclesie observantes Feria secunda extra continuum jejunium et diebus aliis quibus consueverunt vesci carnibus seculares conditis sagimine pulmentariis poterunt recreari A festo beati Martini usque ad adventum Domini jejunent lacticiniis tamen utantur In adventu Domini jejunium servent quadragesimale Decretum est preterea quod si quis fratrum et sororum proximo suo seu verbo opprobrii seu falsum imponendo presumpserit injuriari una die humi residens in pane et aqua jejunabit Si quis vero alteri vel pugno vel baculo aut hujusmodi minatus fuerit quatuor dies in victu quadragesimali et quintam in pane et aqua jejunando supra terram sedens continuabit Siquis autem temeritate aliqua alterum percusserit quadraginta diebus ad terram humiliatus cibo quo ceteri vescuntur utens per sextas autem ferias pane et aqua jejunium continuabit Si quis autem leso vulnus inflixerit pena prenotata sine interpellatione triplicabitur Si autem quispiam maligno instinctu homicidium perpetraverit in perpetuum non recipiendus ejcictur Quod si quis fornicationis reus inventus fuerit eliminatus per annum et sex ebdomadas omni beneficio et consolatione domus privabitur Tunc denique si defleto excessu correctus humiliter redierit in gratiam recipietur Si vero pertinax infra hunc terminum veniam petere neglexerit secundo anno et aliis sex ebdomadibus excludetur similiter et tercio si tamen infra veniam humiliter non requisierit Quod si nec tercio contritus fuerit sine spe recuperandi proscribetur Qui litteras non didicerunt pro qualibet septem horarum canonicarum sicut consueverunt conversi dominicam replicent orationem Si quis infirmorum fuerit deprehensus cibum vel potum inordinate 〈sibi〉 reservare vel alii tribuere jejunio unius diei in pane et aqua punietur quod si sepius deprehensus fuerit foras expelletur Pro magno autem furto semel admisso expelletur nisi in eo magna compunctio videatur Caveant autem fratres et sorores ne se invicem vel infirmos immerito conturbent quod si fecerint pro arbitrio magistri vel sacerdotis puniantur In eodem hospitali recipiantur pauperes tantum quorum actiones membrorum tali morbo impediuntur ne possint discurrere per vicos et victum suum hostiatim mendicare Quicumque igitur infirmus domum ingressus fuerit primum Deo per confessionem factam sacerdoti deinde proximo si quem lesit pro posse suo satisfaciat et veniam petat Res suas sub testimonio committat magistro easdem ex integro si convaluerit recepturus Quod si imminente periculo mortis omnia sua domui relinquere forte noluerit deductis expensis suis de residuo poterit condere testamentum si autem intestatus decesserit omnia sua ad usus pauperum ejusdem domus devolventur Tribus diebus in ebdomada egri carnibus reficiantur Si qui vero fuerint inter eos qui pro egritudinis magnitudine 〈grosioribus〉 uti non possunt cibariis dentur eis quecumque desideraverint dummodo haberi possint Ne vero domus in posterum per inutilium personarum susceptionem gravetur statuimus ut tantum tribus fratribus et septem sororibus de cetero sit contenta ita tamen ut si forte ipsius domus necessitas numerum requirat ampliorem de nostra vel officialis nostri licentia speciali probata domus necessitate frater vel soror predicto numero poterit adaugeri Calceis autem bovinis fratres et sorores preter sacerdotem utantur Salva igitur in omnibus supradictis nostra et successorum nostrorum auctoritate ad quos provisio cura et sollicitudo in omnibus religiosis domibus nostre dyocesis pre aliis et super alios ejusdem dyocesis noscitur pertinere indulgemus quod cum procurator dicte domus obierit vel alias cesserit alius procurator de consilio fratrum et sororum ejusdem domus substituatur Cum autem frater vel soror decesserit qui psalterium legere noverunt vel vigilias mortuorum pro modulo suo defuncto persolvant et precipue septem continuis diebus post obitum defuncti reliqui vero dominicam orationem septies in die dicere tenebuntur Moneantur autem pauperes decumbentes et tunc maxime ut singulis diebus mane post prandium et post cenam orationem dominicam vel alias quas noverint pro fratribus et sororibus et benefactoribus domus et pro 〈fideliate〉 Dei pro salute vivorum et defunctorum humiliter dicere non omittant In omnibus autem que ad l rigorem religionis aut severitatem discipline spectantia preordinavimus occasione infirmitatis aut corporis imbecillitatis aut oneris laboriosi seu qualibet 〈deliberatione〉 rationabili de consilio sacerdotis prout expedient licebit dispensari Statuimus autem ut quocies fratres et sorores recipiendi fuerint constitutionum istarum coram illis series perlegatur et ut plene singula capiant in lingua sui ydiomatis exponantur ad plenum et 〈hec se〉 quantum in eis est 〈observaturos〉 promittant 〈Alioqui〉 fraternitatem domus minime poterunt adipisci Et si aliter recepti fuerint expellentur Temporalia quoque domus memorate de consilio duorum virorum zelum Dei habentium ad hoc electorum qui sacramento domui fidelitatem exhibuerint debent pertractari Hii autem prout opus fuerit vel post anni circulum ammoveantur vel si utiles inventi fuerint sollicitudinem eamdem gerere permittantur Harum autem constitutionum observantiam in sepedicta domo inviolabiliter observari volentes eam auctoritate pontificali roboramus et 〈sigilli〉 nostri appensione presentis pagine continentia munimus

Actum anno 〈gracie〉 millesimo CCo Lo III mense Augusto