Die ältesten Regeln mittelalterlicher Hospitäler · die Hospitalregel-Texte:
 Kiel, Heilig-Geist-Hospital, Regula et ordo, 1301 
[Kiel,] 1301. Durch Anordnung bewährtester Kieler Kleriker und Laien auf Bitten der Brüder und Schwestern des Heilig-Geist-Hauses in Kiel eingesetzte, [von diesen] zu befolgende regula et ordo

⁋In nomine patris et filij et spiritus sancti Amen¶

⁋Hec est regula et ordo obseruandus Fratribus et sororibus domus sancti spiritus in kyl¶ ⁋dispensatione clericorum itum et laicorum kylensium probatissimorum institutus ad petitionem sancte congregationis eiusdem¶

⁋Quisque in eadem domo se reddiderit et omnem pecuniam suam sibi nil proprietatis retinens ibidem dederit Domus in uestitu et uictu ei competenter prouidebit¶

⁋Item iuxta numerum septem horarum diuine laudis que celebrantur in ecclesia dicet vnusquisque fratrum et sororum omni die dominicam oracionem pro qualibet VII horarum septies pro benefactoribus domus hoc autem non pretermittent ullius negocii vel occupacionis occasione excepta sola infirmitate Infirmi autem si tamen linguam et labia mouere poterint tricesies dicent dominicam orationem¶

⁋Item inaduentu domini bis diebus dominicis terciis et quintis feriis semel vtantur lacticiniis ut eo forciores existant oracionibus et bonis operibus domino seruientes In aliis feriis videlicet secunda et quinta et sexta feria et sabbato ieiunabunt in cibo quadragesimali in honore domini nostri iehsu christi Item obseruabunt ieiunium quadragesimale et iiijor temporum et vigiliarum iuxta institutionem sancte ecclesie Ieiunabunt eciam omnes sextas ferias per reuolutionem anni in cibo quadragesimali¶ ⁋Item sicui maior penitencia iniuncta fuerit dudum pro delictis suis ex quo frater domus factus sit non aliam penitentiam obseruabit quam reliqui fratres sui¶ ⁋Si quis ex debilitate senectutis vel laboris immensitate hec ieiunia obseruare non poterit vel nequaquam sibi sufficere putauerit pro nimietate commissi hoc sacerdoti suo reuelabit et iuxta quod sacerdos discrete dictauerit de consensu et voluntate magistri obseruabit¶

⁋Item quilibet fratrum et sororum debet legere tria psalteria si sciant pro defuncto fratre vel sorore Qui autem psalterium nescit leget pro anima defuncti CCC pater noster¶

⁋Item nec magister nec aliquis fratrum vel sororum bibet vel alium potum quam magister domus nisi possit omnibus diuidi Sivero eis detur uinum quod non possit omnibus diuidi dabitur illis qui maxima necessitate eo opus habent¶

⁋Item a natali vsque ad quinquagesimam comedent carnes in dominica et tercia feria et va Similiter a pascha vsque ad aduentum domini¶ ⁋Item siquis fratrum necessitate domus exierit et in hospiciis fidelium receptus fuerit comedat que apponuntur ei¶

⁋Item ad mensam sedentes et comedentes silentium teneant excepto magistro eis vero seruientes vel magistro aut inter se loquantur modeste et quod necessitas expetit non autem ad comedentes Siquis vero comedentium locutus fuerit ad mensam veniam petat coram magistro et fratribus¶

⁋Vltra tria fercula non habebunt ad comedendum nisi propter sacrum diem vel propter aliquam elemosinam missam fiat eis pitancia¶

⁋Item quia melior est obedientia quam victime omnes ad obedientiam magistro suo tenentur Quod siquis fratrum vel sororum contra preceptum ipsius vel cui vices suas commisit causa peregrinandi vel alio modo voluntatem propriam faciendi iam dictam domum exierit introitum in eandem domum non habebit decetero nisi digne penituerit et bonos habuerit intercessores¶

⁋Item siquis de nouo ad fraternitatem huius domus se contulerit per annum et unum diem in probatione sit Quibus finitis si deinceps manere in fraternitate domus pro certo duxerit professionem faciat et deinceps ei exire non licebit Si vero post professionem factam exire voluerit nichil de rebus suis allatis recipiet Si vero termino finito predicto in fratrernitate domus non manere secum diffinierit omnibus rebus suis receptis solutis expensis eat quo voluerit Preterea si mores et conuersatio eius magistro domus et eius consilio non placuerit non remanebit eciam si uoluerit¶

⁋Item si peregrinus vel errans necessitate ductus hospicium a domo requisierit caritatiue recipietur vna nocte tantum Recepto autem in hospicio autem et non habenti quod comedat caritas eiusdem domus ad comedendum ei prouidebit¶

⁋Item pauperes et inbecilles lecto accumberantes quos non detinet manifesta et nominata infirmitas comedent de eisdem cibarijs de quibus et fratres Illi vero qui adeo infirmantur quod delicatioribus cibarijs indigent ea que desiderant et necessitate cogente requirunt dabuntur eis comedere si vllo modo perquiri poterunt¶ ⁋Si quis vero ex non infirmantibus appetitu visorum vel odoratorum cibariorum delicatorum commotus ea inportune et absque necessitate postulauerit vel aliquod turpitudinis verbum vel sinistre inde dixerit punietur ieiunio duorum dierum in pane et aqua¶ ⁋Eodem modo punietur siquis cibum vel potum sibi vel aliis ad manducandum datum furtim collegerit vt illum uendat vel cuicunque amico suo furtim tribuat et comprobatus fuerit Si vero deprehensus pluries desistere noluerit foras expelletur¶

⁋Item si quis nominabili furto deprehensus fuerit quantumcunque parum fuerit ieiunio duorum dierum punietur Promaiori furto secundum quantitatem culpe estimabitur a magistro quantitas pene tanta autem compunctio et emendationis existimatio poterit in eo considerari quod relictus in domo emendacionis experimentum expectabitur alias foras expelletur ne domus per ipsum detrimentum paciatur¶

⁋Item siquis fratrum vel sororum alium turpibus contumeliosis verbis affecerit vel aliquem infirmum male tractauerit hanc penam discipline suscipiet coram comedentibus fratribus in medio cene super oram scaplarij sui ad comedendum absque mensali afferetur ei integer panis sine cultello qualis ad mensam comeditur et ciphus aque et aliud nichil Tale autem ieiunium obseruabit iiijor diebus duobus in vna septimana et duobus in alia Secundam uidelicet feriam et quartam hanc penitentciam sustinebit¶ ⁋Si quis ineadem domo percussor inuentus fuerit et ad hoc vir coram viris mulier coram mulieribus grauiter verberabitur¶

⁋Idem eodem modo sedebit ad comedendum et simili cibo et potu Siquis fratrum vel sororum carnali commixtione se polluerint et inde conuicti fuerint per septem septimanas unaquaque septimana tribus diebus feria secunda iiija et vja penitentiam agent Primo tamen si vir fuerit denudatus vsque ad bracas genitulando ante magistrum bene flagellabitur coram fratribus Si femina fuerit denudatis scapulis flagellabitur coram aliis sororibus¶

⁋Item siqui coniugati vir et mulier simul se ad fraternitatem domus conferre voluerint et more aliorum fratrum in domo habitare et seruire voluerint si in procreatione filiorum defecerint nunquam se condormitaturos coram fratribus et sororibus votum fecerint si sepedicte domui necessarij inuenti more solutorum recipi possunt ita tamen si deinceps et continere et insuper altero mortuo alter castitatem vouere voluerit aliter eos in domo cohabitare non licebit¶

⁋Item fratres et sorores vestibus ordinatis videlicet albis et griseis sine colore qualiter ab ouibus sumuntur postquam redditi fuerint vtantur similiter calceis uaccinis¶

⁋Nullus fratrum et sororum ad inuitationem alicuius quantumcunque ei fuerit propinquus vel amicus extra ambitum domus intra villam kil manducare presumat nisi titulo elemosine fuerit inuitatus vel cum negocijs domus fuerit nec sic nisi de licentia magistri domus et eius permissione¶

⁋Item si quis diuitum virorum vel mulierum ad collegium et fraternitatem domus se conferre voluerit tali conditione quod recipiat prebendam suam sicut alij facta sibi aliqua habitatione de suo iuxta domum communis habitationis fratrum per se habitet vel eciam cum vxore sua data parte opum suarum in vsus domus et parte sibi retenta viuat iuxta libitum suum legitime tamen et quos voluerit amicos et notos de suo recipiat Discrecione predicti consilii diffinitum est hoc licenter fieri ita tamen quod si alter coniugatorum prius altero mortuus fuerit residuus deinceps et in castitate permanebit¶

⁋Quicumque magister in eadem domo fuerit constitutus vniuersi tam fratres quam sorores eciam mancipia mandatis ipsius debitum exhibebunt honorem et obedientiam Siqui vero quod absit ei inobedientes inuenti fuerint aut soror aut frater ieiunio vnius diei in pane et aqua punietur mancipium vero a domo expelletur¶

⁋famuli ipsius domus non nutriant comam vestes cultellatas non habeant intra domum honeste conuersentur cantus illicitos et verba inhonesta deuitent caste ibidem viuant Quod si intra septa ipsius habitaculi fornicationem exercuisse comprobati fuerint pro tanta enormitate non solum foras expellentur verum etiam mercedem suam si qua eis debetur amittent¶

⁋Item siquis infirmus ad domum ueniet vt misericorditer ibi suscepto in necessarijs sicut consuetudo habet prouideatur in primo deo satisfaciat et presbytero ipsius domus sub stola reatum suum confiteatur et de consilio ipsius penitencie formam suscipiat Res suas si quas de consciencia et sub testimonio fratrum magistro committat easdem si conualuerit recepturus si minus proremedio anime sue domui ad usus pauperum remanebunt¶

⁋Hec regula et instituta legentur coram fratribus et sororibus semel in mense antequam ad mensam accedant quilibet eorum pro benedictione dicat Pater noster et aue maria et post mensam similiter¶

⁋Cvm magistrum domus mori contigerit fratres eiusdem domus cum consilio prouisorum ac consulum qui ad hoc deputati fuerint alium eligent quem episcopus confirmabit qui faciet episcopo obedientiam et fratres et sorores ipsi magistro obedienciam repromittent¶

⁋Preterea magister et fratres predicte domus nullum recipient vel eicient et in causis maioribus nichil disponent sine consilio predictorum

Gyselbertus dei gratia lubicensis ecclesie episcopus vniuersis presentem paginam inspecturis salutem in domino sempiternam Cum plurime tradiciones plurimas faciunt transgressiones Nos vni sentencie beati iacobi inherentes qua dicitur Religio munda et immaculata apud deum et patrem hec est visitare pupillos et viduas in tribulatione eorum et immaculatum se custodire ab hoc seculo Summam arbitramur religionis consistere in suscipiendo et fouendo personas miserabiles humano auxilio destitutas maxime quas dominus probat in camino paupertatis et in fornace corporalis egritudinis Et quoniam experti sumus in hospitali sancti spiritus in kylone erga huiusmodi personas miserabiles tam virorum quam mulierum ibidem deo et pauperibus suis seruientium maxime feruere deuotionem et affectum¶

⁋Nos in nostra protectione suscipientes speciali nichil eis oneris duximus inponendum nisi quod corporalem continentiam propriorum abdicationem et habitum religiosum et obedientiam spirituali magistro hospitalis tenentur generaliter obseruare Hec autem quatuor fratribus et sororibus eiusdem hospitalis pro regula viuendi decreuimus obseruanda auctoritate pontificali eadem confirmantes¶ ⁋Cetera uero que emergunt vel in penitencijs vel inexcessibus corrigendis derelinquimus in disposicione spiritualis magistri hospitalis Volumus eciam quod fratres et sorores et familiares ineadem domo ter in anno ad minus vel pluries eciam cum necesse fuerit confiteantur discrete capellano domus qui absoluat et liget eos auctoritate nostra et penitentiam iniungat salutarem Non licebit eos discurrere ad alium sacerdotem nisi de licentia et conscientia proprii capellani sed ipse prius a nobis vel a successoribus nostris super hoc recipiat potestatem

In huius rei testimonium et confirmacionem presentes litteras sigilli nostri appensione fecimus communiri

Actum et confirmatum anno dominice incarnacionis mocccojo