Die ältesten Regeln mittelalterlicher Hospitäler · die Hospitalregel-Texte:
 sHertogenbosch, Hospital, Ordinatio, 1277.07 

⁋In nomine Sanctae et Individuae Trinitatis¶

⁋Joannes Dei gratia Episcopus Leodiensis¶ ⁋universis Fidelibus praesentem Paginam inspecturis perpetuam in Domino salutem¶ ⁋Quoniam via vitae est custodientibus disciplinam ad laudem et honorem Dei omnipotentis et ut viam vitae fideles inveniant in Hospitali B et gloriosae Virginis Genitricis Dei Mariae quod in BuscoDucis Brabantiae de fidelium est eleemosynis aedificatum Deo famulantes ipsum Hospitale ac vitam et mores in illo Christo et Christi pauperibus sub disciplina regulari servientium consilio Virorum Ecclesiasticorum et Religionis expectorum prudentia sic ordinanda disponimus ut Fratres et Sorores ibidem degentes in habitu et gestu in modestia victus et vestium se a saeculo et saecularium conversatione sequestrent

Statuimus itaque ut quicumque divina inspiratione tractus in eadem Domo se Domino famulaturum obtulerit non prorsus ad obedientiam recipiatur nisi primo per annum unum integrum tamquam Novitius inter Fratres et Sorores conversando probetur et labore domus modoque vivendi experiatur Nec etiam votum professionemque Religionis quisquam ab eo recipiat sine Leodiensis Episcopi mandato et licentia speciali Sed ex tunc si de domo ipsa quacumque occasione exire voluerit de bonis quae ipsi Domus dedit seu quae ex parte ipsius Hospitalis eidem provenerint nihil omnino repetere poterit nec de ipsa exiens de bonis ipsis quicquam extra feret Sed ipsa bona integraliter Domui dictae ac pauperibus ibidem degentibus remanebunt Vestimentis in pretio colore et forma humanitatem et Religionem praeferentibus Fratres et Sorores induantur Fratres a Sororibus ac Sorores a Fratribus Refectorium Dormitorium et officinas suis administrationibus deputatas habeant separatim Frater cum Sorore nunquam singularia ac secreta misceat colloquia Nunquam solus cum sola sedeat ne capiendis malignus insidiator viscerium tendat Prohibemus ne quicquam propria voluntate faciant sed omnia nutu et consilio ejus cui dispositio talis commissa est cum obedientia et humilitate sine reclamatione ac murmuratione peragantur In Refectorio et Capitulo juxta conversionis suae ordinem sedeant et eodem ordine in coquina et refectorio ministrare duae Sorores eligantur quarum intererit sagaci discretione providere si quorum imbecillitas exigat edulium quod in omnibus non est aptum refocillationi Septa loci sui et terras domus suae nici de officio sibi commisso vel de licentia rationabili nequaquam exeant vel excedant per vicos et plateas seu domos Nulla Sororum ab alterius Sororis comitatu et testimonio incedere aut spaciari praesumat Confessiones suas semel ad minus infra quindenam faciant et ad Capitulum conveniant de communi utilitate tractaturi et excessus si qui forte acciderint correcturi Qui in Capitulo correptus et accusatus fuerit breviter respondeat si conscientia de hoc ipsum reprehendit libenter emendabo sin autem nescio me culpabilem dicat et sic verbis litigiosis finis imponatur Nec aliquis in Capitulo loquatur sine licentia nisi propriam culpam confitendo vel aliam proclamando Si quis hoc transgressus fuerit et Capitulum pecrturbare praesumpserit uno die sit in pane et aqua Quicumque etiam secreta Capituli alienis a Capitulo revelaverit praedictam poenitentiam faciat Item quicumque jactaverit superbe se aliqua bona secum abstulisse uno die in pane et cerevisia jejunet Si postulet illa sibi reddi tribus diebus fit in pane et aqua Nullus Fratrum vel Sororum intra Buscum dormiat extra domum suam vel manducet In dormitorio vel refectorio in silentio sedeant verumtamen si inter prandendum aut coenandum a quovis aliquid eorum quorum indiget usus exigendum est aut insinuandum quod per nutus aut per signa intelligi ab aliis non possit surgat qui opus habuerit et Stando quod opus seu necesse habuerit breviter eloquatur Post coenam brevissimo intervallo habito pulsatoque signo conveniant omnes bibituri statimque pulsato ad Completorium tintinnabulo omnibus silentium imponatur praeterquam si infirmorum aut hospitum occasione interrogatur silentium interrumpere ab aliquo Qualibet sexta feria in victu quadragesimali jejunent ab Exaltatione S Crucis usque ad Adventum Domini et ab Octavis Epiphaniae usque ad Quadragesimam per quartas Ferias jejunium servent in lacticiniis Ab Adventu usque ad Natale Domini et a Quinquagesima usque ad Passcha continuum jejunium servent Per Adventum cum exceptis quartis et sextis Feriis lacticiniis uti poterunt Singulis diebus Dominicis tertia et quinta feria extra continuum jejunium carnibus uti poterunt et in praecipuis Festis ac aliis diebus de licentia Provisoris vel Prioris Jejunia Vigiliarum et quatuor Temporum juxta institutionem Ecclesiae observabunt Infirmi vero Fratres et Sorores carnibus uti poterunt excepto tempore jejuniorum Si quis signo dato veniendi non properaverit vel in eisdem locis inquietudinem aliquam fecerit si per licentiam Ordinis egressus ultra quam debuit negligenter moram fecerit si vestimentum vel aliquod utensilium pejoraverit vel perdiderit si Conventum aliquo gestu vel verbo inordinate scandalizaverit de his omnibus et similibus veniam petentibus injungatur Miserere mei Deus vel quindecim Pater Noster Si quis ad Capitulum dormitorium vel Refectorium signo dato venire contemserit si quis eum a quo clamatus est eodem die quasi vindicando clamare praesumpserit si quis cum mendacio sicut in loquendo solet ad affirmandum vel negandum consueverit jurare si quis turpem sermonem vel vaniloquium in usum habuerit si quis eorum qui officiis deputati sunt circa proprium officium negligens fuerit repertus si quis sine benedictione cibum vel potum sumpserit si quis silentium loco vel tempore statuto scienter infregerit clamatis et de supradictis veniam petentibus fiet unius correctionis disciplina cum Vll Psalmis vel 50 Pater noster Si quis cum aliquo in audientia saecularium inhoneste contenderit si quis falsum testimonium in alium dixerit si quis mendacium ex industria dixisse deprehensus fuerit si quis silentium non tenere in consuetudinem duxerit si quis culpam suam vel alterius defenderit si quis inter Fratres discordias seminaverit si in illum a quo clamatus est vel quamlibet alium minas seu opprobria malitiose intulerit si quis Fratri praeteritam culpam pro qua satisfecit improperaverit si quis susurro vel detractor inventus fuerit si quis mala de Patribus vel Fratribus in Domo sua malitiose dixerit in hujusmodi et similibus culpis veniam petentibus et non clamatis una correctio detur videlicet unius diei in pane et aqua clamatis vero una correctio et unus dies superaddatur Si quis Frater aut Soror per contumaciam et manifestam rebellionem suo Priori inobediens extiterit si quis cum Priore vel cum Provisore intus vel foris contendere praesumpserit si quis percussor incontinens dilapidator incorrigibilis extiterit 40 diebus continuis exceptis diebus Dominicis et festivis correctionem accipiet quarta et sexta feria in pane et aqua jejunabit et super terram nudam coram Fratribus et Sororibus comedet Item quicumque poenitentiam meritis suis condignam sustinere aut ad jussum sui Rectoris fratri reconciliari recusauerit pane et aqua tantum utatur et extra consortium Fratrum sit quamdiu in hac rebellione sua perduraverit Item quicumque apostataverit si infra 40 dies non redierit excommunicabitur et Episcopo vel Archidiacono loci denunciabitur Si vero misertus sui redire voluerit ad arbitrium Prioris extra portam residebit Tandem eo introducto et vestibus depositis in Capitulo suo virgam manu tenens et humi prostratus et discalccatus correctionem et poenitentiam recepturus humiliter comparebit Ante Matutinas suas dicent semel Credo in Deum Et postquam se signaverint in loco Matutinarum dicent 20 Pater Noster et totidem Ave Maria intercalariter Quam salutationem dicent genua flectentes nisi fuerint in exercitio itineris Pro Prima Tertia Sexta Nona pro singulis dicent septies Pater et totidem Ave Maria simili modo ut supra Pro Vesperis decies pro Completorio septies Post Completorium vero semel Credo in Deum et Ave Maria Vesperi autem ante horam dormiendi conveniant hi qui possunt Fratres seorsim et Sorores seorsim et dicant pariter Miserere mei Deus Kyrieeleyson Pater Noster Qui vero nesciunt Miserere dicant ter Pater Noster Et haec dicent pro Benefactoribus Domus Idem facient et infirmi Si Frater vel Soror ejusdem Domus moriatur Fratrum et Sororum singuli et infra tricenarium singulis diebus dicent 7 Pater Pro illis vero qui in suffragiis specialiter sunt recepti singuli et singulae sani et infirmi dicent 50 Pater postquam sciverint obitum eorumdem Quicumque Domum primum ingressus fuerit infirmus primum denunciabit confessionem factam Sacerdoti Deinde proximo si quem laesit pro posse suo satisfaciet et veniam petet Res suas si quas habet sub testimonio in ipso Hospitali committet easdem integre si convaluerit recepturus Quod si imminente mortis articulo omnia sua forte relinquere noluerit deductis expensis de residuo condet testamentum Si autem intestatus decesserit omnia ad usus pauperum ejusdem Domus devolventur Si qui vero inter aegros fuerint qui pro aegritudinis magnitudine grossioribus uti non possunt cibariis dentur quaecumque desideraverint dummodo haberi possunt Si quis forte decumbentium particulari laborans infirmitate medicorum egens auxilio nec habens quod merito tribuat a Magistra Hospitalis pro curatione corporis detur prout fieri poterit aestimatione laborum moderata Temporalia quoque Domus memoratae de consilio quatuor virorum zelum Dei habentium authoritate Pontificali ac consensu Scabinorum ac Juratorum oppidi de Busco ad hoc electorum qui Sacramento Domui fidelitatem exhibuerint debent pertractari Hi vero prout opus fuerit poterunt amoveri et alii substitui Statuimus etiam ut quoties Frater vel Soror recipiendus fuerint Constitutionem istarum series coram illis praelegatur et exponatur Et omnia haec quantum in eis est se observaturos promittant Alioquin Fraternitatem Domus minime poterunt adipisci et si aliter recepti fuerint expellentur Salva igitur in omnibus supradictis nostra ac nostrorum Successorum Authoritate ad quos provisio cura et sollicitudo in omnibus Religiosis Domibus nostrae Dioeccsis prae aliis super alias ejusdem Dioecesis nostrae noscitur pertinere statuimus ut in omnibus quae ad vigorem Religionis et severitatem disciplinae spectantia praeordinavimus occasione infirmitatis aut corporum imbecillitatis aut oneris laboriosi seu qualibet deliberatione rationabili pro arbitrio Provisoris liceat dispensare et praesentibus Constitutionibus alias pro tempore superaddi Harum autem Traditionum observantias in supradicta Domo inviolabiter observari volentes eas Authoritate Pontificali roboramus et sigilli nostri appensione praesentis Paginae continentia munimus Actum et datum anno gratiae millesimo ducentesimo septuagesimo septimo mense Julio